Historia

Muzealnictwo etnograficzne dokumentuje te nurty kultury, w których najpełniejszy wyraz znajdują wszelkie procesy społeczne, zróżnicowanie regionalne i narodowościowe. Tym samym spełnia ono wyjątkową rolę na terenach, gdzie historia obfituje w wydarzenia, których konsekwencją są przemieszczenia ludności, zderzenia często krańcowo odmiennych tradycji. Dolny Śląsk jest takim właśnie regionem. Od początków osadnictwa nakładały się tu na siebie wpływy kultury polskiej, czeskiej, serbołużyckiej i niemieckiej, ale lokalnie także innych grup etnicznych, przybywających w kolejnych falach kolonizacyjnych. Wyjątkowość dziejów Dolnego Śląska po II wojnie światowej polega nie tylko na niemal całkowitej "wymianie" zamieszkującej ten teren ludności, ale także ciągłej konfrontacji systemów wartości nowych osadników. Przystosowując się do odmiennych warunków życia, poznawali równocześnie kulturową przeszłość nowo zamieszkanych ziem, a sytuację dodatkowo komplikowały procesy integracyjne.

Zabytki kultury ludowej są najbardziej czytelnym świadectwem tych wszystkich zjawisk. Dlatego też do ich zabezpieczenia przystąpiono od początków organizacji muzealnictwa we Wrocławiu. Dział Etnograficzny, będący w latach 1948-1953 działem zamkniętym, był częścią Muzeum Państwowego, od 1950 r. noszącego nazwę Muzeum Śląskie, a od 1970 - Narodowe. Od 1953 r., kiedy udostępniono zwiedzającym wystawę czasową Kultura wsi dolnośląskiej, Dział ten stopniowo przekształcał się w otwarty. W roku 1954 dotychczasowy Dział wyodrębnił się jako samodzielny Oddział z siedzibą przy ul. Kazimierza Wielkiego 35 - w jednym ze skrzydeł budynku będącego częścią dawnego pałacu Fryderyka Wilhelma IV, gdzie już przed wojną, od 1926 roku, mieściło się Muzeum Zamkowe - Schlossmuseum. W gmachu tym Muzeum sąsiadowało z Muzeum Archeologicznym. W roku 1955 Oddział udostępnił zwiedzającym pierwszą część wystawy stałej poświęconej dolnośląskiej sztuce ludowej. Drugą, przedstawiającą kulturę materialną, otwarto trzy lata później. Dynamicznie rozwijające się Muzeum działało w tej siedzibie przez następnych kilkadziesiąt lat.

W 1999 r., w wyniku reformy muzealnictwa miejskiego, powstało Muzeum Miejskie, które wchłonęło dotąd samodzielne Muzeum Archeologiczne, przekształcając je w Oddział i przenosząc do budynku Arsenału. W tym samym roku wydano decyzję zmieniającą wcześniejsze postanowienia o komunalizacji dawnego Muzeum Zamkowego, poszerzając je o skrzydło będące siedzibą Muzeum Etnograficznego. Śladem tej decyzji Gmina Wrocław zażądała od Muzeum Narodowego przekazania Muzeum Miejskiemu fragmentu gmachu pozostającego w użytkowaniu jego Oddziału. Od tego momentu rozpoczęły się kilkuletnie negocjacje pomiędzy władzami samorządowymi i Muzeum Narodowym z jednej strony oraz władzami miasta i Muzeum Miejskim z drugiej strony, zmierzające do zapewnienia Muzeum Etnograficznemu odpowiedniej siedziby, gwarantującej bezpieczeństwo zbiorów i zapewniającej mu możliwość prowadzenia statutowej działalności. W roku 2004 zawarto Porozumienie, przyznające Muzeum Etnograficznemu na stałą siedzibę budynek dawnego letniego Pałacu Biskupów Wrocławskich przy ul. Traugutta 111/113. Muzeum wprowadziło się tu w październiku roku 2004, niemal od początku rozpoczynając intensywną działalność wystawienniczą i oświatową. W maju 2006 w nowym gmachu otwarto pierwszą wystawę stałą.