Malarstwo na szkle

<strong>Malarstwo na szkle</strong><br /> <br /> Liczący ok. 650 zabytk&oacute;w zbi&oacute;r Muzeum jest drugą co do wielkości (po Muzeum Okręgowym w Jeleniej G&oacute;rze) kolekcją dolnośląskiego malarstwa na szkle. Ta tak charakterystyczna dla kultury ludowej dziedzina sztuki, rozpowszechniona na całym obszarze Europy Środkowej, na Dolnym Śląsku rozwijała się gł&oacute;wnie w XVIII i XIX w. w rejonie Podsudecia. Sprzyjały temu kryzysy następujące w 2 połowie XVIII w. w tutejszych hutach szkła artystycznego, skłaniające zatrudnionych w nich rzemieślnik&oacute;w do poszukiwania innych możliwości zarobkowania. Techniki zdobienia szkieł wykorzystywali oni między innymi do produkcji obraz&oacute;w dewocyjnych. Wzmożone zapotrzebowanie na dewocjonalia - pobudzone przez Kości&oacute;ł szerzący zwłaszcza w czasie kontrreformacji kult świętych i cudami słynącymi wizerunk&oacute;w maryjnych - przyczyniło się także do powstania wielu prowincjonalnych pracowni niezwiązanych bezpośrednio z przemysłem szklarskim. Wytw&oacute;rczość tych wszystkich ośrodk&oacute;w, mająca już w końcu XIX w. charakter masowy i seryjny, znajdowała licznych nabywc&oacute;w wśr&oacute;d pielgrzym&oacute;w przybywających do lokalnych sanktuari&oacute;w. To właśnie w ich pobliżu, gł&oacute;wnie na Ziemi Kłodzkiej i w Kotlinie Kamiennog&oacute;rskiej, usytuowane były centra malarstwa na szkle. Kilkanaście warsztat&oacute;w, w tym kilka rodzinnych, odnotowano jednak także w G&oacute;rach Bystrzyckich i w G&oacute;rach Orlickich.<br /> <br /> W ikonografii obraz&oacute;w dolnośląskich zdecydowanie przeważają wątki religijne. Wśr&oacute;d około stu temat&oacute;w najczęściej powtarzają się przedstawienia Matki Boskiej z Dzieciątkiem, gł&oacute;wnie czczone w Bardzie, Wambierzycach, Kłodzku, na G&oacute;rze Iglicznej w paśmie Śnieżnika, a także po stronie czeskiej w Zlatych Horach i w Kralikach; ten typ wywodzącego się z Austrii wizerunku Matki Boskiej Wspomożycielki znany był także w Złotogłowicach koło Nysy i w Radochowie koło Lądka. Jedynym, ale niezwykle popularnym wizerunkiem wywodzącym się z Polski była Matka Boska Częstochowska. W tematyce pasyjnej osadzone są częste wizerunki Matki Boskiej Bolesnej, zazwyczaj odwołujące się do gotyckiej figury z Wielisławia Starego, oraz wizerunki typu Pieta, kt&oacute;re mogły być wzorowane na otoczonych czcią przedstawieniach w Bobolicach koło Ząbkowic Śląskich i w Mściwojowie koło Jawora.<br /> Licznym zobrazowaniom Chrystusa Ukrzyżowanego, ukazywanego także w cyklach Dr&oacute;g Krzyżowych, towarzyszą wizerunki Chrystusa w Grobie. Wielokrotnie występują, nie- mające identycznych wzor&oacute;w w sztuce kościelnej, obrazy ukazujące w parze (na osobnych, lecz zestawionych ze sobą identycznych obrazkach) Jezusa Zbawiciela oraz św. Jana Chrzciciela. Wyobrażeni oni są jako mali chłopcy, przy czym pierwszy trzyma w ręce kulę świata i koronę cierniową, a drugi małego baranka.<br /> <br /> Z grona świętych na plan pierwszy wysuwa się przedstawienie św. Anny jako nauczycielki małej Marii (wizerunki tego typu zyskały sławę jako przynoszące szczeg&oacute;lne łaski wiernym, na G&oacute;rze św. Anny koło Nowej Rudy i w Kowarach). Ten temat, podobnie jak przedstawienie św. J&oacute;zefa - opiekuna i żywiciela Dzieciątka Jezus, wywodzi się z kręgu przedstawień Świętej Rodziny. Wśr&oacute;d nich niezwykle popularne w malarstwie na szkle były apokryficzne sceny rodzajowe ukazujące Marię, J&oacute;zefa i małego Jezusa we wnętrzu domowym. Postacią występującą r&oacute;wnie często jak św. Anna i św. J&oacute;zef był także św. Antoni (patron ludzi ubogich i rzeczy zaginionych). Na pierwszy plan, podobnie jak w całej dolnośląskiej sztuce ludowej, wysuwają się św. Jan Nepomucen i św. Florian. Interesującym zbiorczym wizerunkiem jest przedstawienie Czternastu Męczennik&oacute;w Wspomożycieli, kt&oacute;rych kult na Dolnym Śląsku rozwinął się w Ulanowicach koło Krzeszowa. Tr&oacute;jca Święta w malarstwie, podobnie jak w rzeĄbie, występuje tu w dw&oacute;ch schematach ikonograficznych. Starszy, zwany Tronem Łaski (B&oacute;g Ojciec trzymający krzyż z Ciałem Syna), był przedmiotem kultu w austriackiej miejscowości odpustowej Sontagsberg; młodszy - przedstawia Syna siedzącego po prawicy Ojca.<br /> Tematykę świecką reprezentują portrety os&oacute;b panujących i ich rodzin, wojskowych politycznie związanych z Prusami, Austrią i Rosją, legendarne postacie znane z malarstwa słowackiego, bawarskiego i morawskiego.<br /> Od strony formalnej zbi&oacute;r ten cechuje silne znormalizowanie format&oacute;w, stosowano tu obok szklanego także tło lustrzane, wielokrotnie powtarzającym się motywem są czerwone goĄdziki umieszczane w g&oacute;rnych narożnikach lub usytuowane u dołu girlandy kulistych kwiat&oacute;w. Właściwe przedstawienie często umiejscowione jest w owalnym lub okrągłym obramowaniu.<br /> W całości kolekcji wyr&oacute;żnia się grupa najstarszych i najbardziej interesujących artystycznie obraz&oacute;w charakteryzujących się bardziej monumentalną kompozycją, stylizacją rysunku oraz szlachetną kolorystyką, w kt&oacute;rej przeważają r&oacute;żne odcienie barw pomarańczowych, niebieskich i zielonych.