Scena na Świebodzkim

&nbsp;Pierwszą jask&oacute;łką tych działań była premiera Protokołu pewnego zebrania Aleksandra Gelmana w reżyseriiGrzegorza Mr&oacute;wczyńskiego w grudniu 1976 roku - przedstawienie wystawiono w ramach nowo zorganizowanej Trzeciej Sceny w sali konferencyjnej Zakład&oacute;w Metali Nieżelaznych &quot;Hutmen&quot; we Wrocławiu, a p&oacute;źniej grano w r&oacute;żnych zakładach przemysłowych i przyzakładowych domach kultury, nigdy zaś na deskach scen Dużej czy Kameralnej. W przypadku tej akurat premiery chodziło o uzyskanie realizmu partyjnej debaty i uczynienie z widz&oacute;w mimowolnych jej uczestnik&oacute;w, generalnie jednak chciano zyskać przestrzeń dla jeszcze bardziej kameralnych przedstawień od tych granych przy ul. Świdnickiej. Na kolejną premierę zaproszono widz&oacute;w trzy i p&oacute;ł roku p&oacute;źniej do Sali Pr&oacute;b 205 na drugim piętrze teatru przy ul. Zapolskiej, niemniej regularną działalność Trzecia Scena rozpoczęła dopiero za dyrekcji Igora Przegrodzkiego premierą ONYCH Stanisława Ignacego Witkiewicza w reżyserii Jacka Bunscha w marcu 1984 roku w jeszcze innym miejscu gmachu gł&oacute;wnego Teatru Polskiego, a mianowicie w foyer drugiego piętra, gdzie urządzono zaimprowizowaną widownię na początkowo 90 os&oacute;b. Z czasem liczba miejsc uległa zmniejszeniu do 50, a Trzecia Scena powr&oacute;ciła do Sali Pr&oacute;b 205. Niemal co sezon wystawiano tam jedno lub dwa niewielkie przedstawienia, z kt&oacute;rych warto zapamiętać przede wszystkim dwie zrealizowane przez Wojciecha Ziemiańskiego sztuki Bogusława Schaeffera: Kwartet na czterech aktor&oacute;w (1988) i Septet, czyli Pr&oacute;by (1991), prapremiery Pocałunku kobiety-pająka Manuela Puiga w reżyseriiJerzego Schejbala (1988) i Zaproszenia na egzekucję według Vladimira Nabokova w reżyserii Julii Wernio (1992), a wreszcie monodram Janusza Andrzejewskiego według Morfiny Michaiła Bułhakowa w reżyserii Macieja Wojtyszki(1989). Tadeusz Minc przymierzał się na początku roku 1992 do wyreżyserowania przedstawienia Twarz inspirowanegoIdiotą Fiodora Dostojewskiego, ale przeszkodziła mu w tym śmierć. Na kilka dni przed pożarem Dużej Sceny Jacek Orłowski wystawił Końc&oacute;wkę Samuela Becketta w sali Ośrodka Badań Tw&oacute;rczości Jerzego Grotowskiego (1994). Pożar, kt&oacute;ry całkowicie zniszczył widownię oraz foyer gmachu przy ul. Zapolskiej, wybuchł w nocy z 18 na 19 stycznia 1994 roku. Trzecia Scena praktycznie przestała w&oacute;wczas istnieć, choć Sala Pr&oacute;b 205 służy teatrowi do dziś - jest tam grane przedstawienie w reżyserii Pawła Miśkiewicza według sztuki Michała Bajera Verkl&auml;rte Nacht (2004), sporadycznie odbywają się występy gościnne (festiwal WROSTJA, Grupa Artystyczna Ad Spectatores, spektakl dyplomowy Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej we Wrocławiu Noc trybad Pera Olova Enquista) lub spotkania Wszechnicy Teatralnej, ale przede wszystkim odbywają się pr&oacute;by nowych premier.<br /> &Oacute;wczesny dyrektor teatru Jacek Weksler obawiał się, że po pożarze władze rozwiążą zesp&oacute;ł aktorski, chciał więc jak najszybciej odbudować teatr. Zespołowi groził rozpad z powodu braku warunk&oacute;w do pracy. Nie wystarczały Scena Kameralna ani sceny zastępcze - potrzebowano własnej przestrzeni, gdzie można by nie tylko przenieść inscenizacje z Dużej Sceny, ale i tworzyć nowe. Zaadaptowano więc w ekspresowym tempie według projektu Wiktora Jackiewiczapomieszczenia po byłym sklepie meblowym Adam's na nieczynnym Dworcu Świebodzkim (Breslau Freiburger Bahnhof) przy pl. Orląt Lwowskich 20c.<br /> Dworzec Świebodzki należy do zabytk&oacute;w klasy zero. Był drugą, po dworcu Kolei G&oacute;rnośląskiej, stacją we Wrocławiu. Zbudowano go jak na &oacute;wczesne warunki bardzo szybko, w ciągu roku, i otwarto 28 października 1843 roku jako zwieńczenie Kolei Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzkiej. Autorem projektu był inżynier Alex Cochius. Dworzec składał się z zespoł&oacute;w parterowych budynk&oacute;w - poza częścią środkową wzniesioną do dw&oacute;ch kondygnacji - utrzymanych w duchu p&oacute;źnego klasycyzmu. Dwa perony nakryte były daszkiem na kolumienkach. Osobno, tuż obok przy ul. Tęczowej, zbudowano budynki administracji. W pierwszej połowie XIX wieku mieściła się tu bagażownia pierwszej wrocławskiej kolei wiedeńskiej. W roku 1868 zesp&oacute;ł berlińskich architekt&oacute;w Waltera Kyllmanna i Adolpha Heydena oraz jednego wrocławskiego - Karla L&uuml;deckego (wejście gł&oacute;wne) - rozpoczął przebudowę obiektu. Elewacje i wnętrza mają formy właściwe włoskiemu renesansowi i p&oacute;źnemu klasycyzmowi. Prace zakończono w 1874 roku. Budynek dworca przykuwa uwagę przechodni&oacute;w. Gł&oacute;wny człon kompleksu oglądany od strony placu Orląt Lwowskich ma kształt bębna otoczonego kolumnadą naśladującą styl joński (przypomina literę U). Elewacja środkowej części nawiązuje do schematu łuku triumfalnego wiodącego ku wnętrzu budynku. Zamyka ją u g&oacute;ry attyka balustradowa zwieńczona zegarem i personifikacjami Silesii i Pomeranii. Herby Wrocławia i Szczecina - bo linia, kt&oacute;rej dworzec był końcem, miała połączyć oba miasta - &quot;pieczęcie&quot; Śląska i Pomorza, wkomponowane są niżej, w płyciny fasady. Scena zajmuje p&oacute;łnocne skrzydło budynku. Wejście do niego zdobią rzeźby Merkurego i bogini przemysłu Industrii umieszczone po obu stronach lokomotywy. Cały kompleks zajmuje powierzchnię 11 750 m&sup2; z kubaturą 54 487 m&sup3;. Scena Teatru Polskiego - 1327 m&sup2;, w tym scena z widownią - 358 m&sup2;, zabudowa peronu - 236,91 m&sup2;, a pomieszczenia pomocnicze - 732,17 m&sup2;. Świebodzki położony jest 800 m od Rynku i 1500 m od Dworca Gł&oacute;wnego.<br /> Zmiana funkcji dworca łączyła się z jego renowacją i przystosowaniem do nowych zadań bez naruszania jego zabytkowego charakteru. Wystarczyło &quot;odciąć&quot; część dawnego peronu i włączyć go do wnętrza skrzydła bez ingerencji w architektoniczną substancję. Przestrzeń gry wyodrębniona została umownie, podzielona amfiladą metalowych łuk&oacute;w. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku była to jedyna scena w Polsce z zastosowaniem zmiennej przestrzeni scenicznej. Świebodzki został tak zaadaptowany, że stosownie do potrzeb i pomysł&oacute;w inscenizator&oacute;w można na nim swobodnie formować przestrzeń sceniczną i widownię (a także wydłużać pole gry o przestrzeń peronu, a nawet częściowo zdemontować ścianę i grać na świeżym powietrzu). Widownia może być rozmieszczona amfiteatralnie lub na r&oacute;wni z poziomem gry, może otaczać aktor&oacute;w ze wszystkich stron albo zamykać ich w szpalerze umieszczonych naprzeciwko siebie rzęd&oacute;w. Wielofunkcyjność tej sceny, mogącej w zależności od inscenizacji pomieścić do 120 os&oacute;b, pozwala na realizację przedsięwzięć gdzie indziej niemożliwych lub wymagających dużego nakładu środk&oacute;w na realizację. Urządzenia klimatyzacyjne powieszone zostały pod sufitem i dzięki swoim kształtom oraz srebrzystemu kolorowi sprawiają niezwykłe wrażenie. W ten spos&oacute;b udało się powołać do życia profesjonalne miejsce do tradycyjnych i awangardowych działań teatralnych.<br /> Działalność Sceny na Świebodzkim zainaugurowała Kasia z Heilbronnu albo Pr&oacute;ba ognia Heinricha von Kleista w reżyserii Jerzego Jarockiego. Premiera odbyła się 30 listopada 1994 roku. Zapoczątkowała ona istnienie, jak pod&oacute;wczas myślano, jedynie tymczasowej przestrzeni Teatru Polskiego, sceny zastępczej na czas odbudowy gmachu gł&oacute;wnego. Z biegiem lat przyjęło się, że wystawiane są tu gł&oacute;wnie spektakle eksperymentalne i autorskie.<br /> Pracowali i pracują tu mistrzowie teatru - Jarocki zrealizował tu jeszcze Wujaszka Wanię Antona Czechowa (2000). Krystian Lupa, kontynuując w Teatrze Polskim krakowską pracę nad dziełem Thomasa Bernharda, wystawił na Świebodzkim prapremierę Immanuela Kanta (1996), ważną nie tylko jako pierwsza inscenizacja wybitnego reżysera we Wrocławiu, ale także jako nowa propozycja wykorzystania architektury sceny. Tamże powstały też Prezydentki Wernera Schwaba (1999), do dzisiaj pozostające w repertuarze teatru, zagrane do końca roku 2010 ponad 230 razy - to do dziś niepobity rekord, żadne inne przedstawienie Lupy nie doczekało się tak dużej liczby powt&oacute;rzeń. Prapremiera światowa najnowszej wrocławskiej realizacji Lupy pod tytułem Poczekalnia.0 odbyła się we wrześniu 2011 podczas Europejskiego Kongresu Kultury 2011 we Wrocławiu. Walerij Fokin wyreżyserował Naszego człowieka Aleksandra Ostrowskiego (1998) - klasyczną rosyjską komedię w nowym, wsp&oacute;łczesnym przekładzie Tadeusza Nyczka. Ostatnie kwadry Furia Bordona wystawione zostały przez Jana Englerta dla aktorskiego kunsztu Igora Przegrodzkiego (1997), Przemianę wg Franza Kafki (1998)Zbigniew Brzoza zainscenizował zaś w konwencji niemego filmu ekspresjonistycznego. Kasia z Heilbronnu, Immanuel Kanti Ostatnie kwadry zostały przeniesione do Teatru Telewizji.<br /> W latach 1999-2000 teatrowi groziła utrata Sceny na Świebodzkim. Radni sejmiku obcięli budżet wszystkim podlegającym mu instytucjom artystycznym, w tym r&oacute;wnież Teatrowi Polskiemu. Jako że teatr na nową scenę, jeśli wierzyć słowom dyrektora, i tak nie dostał nigdy dodatkowej dotacji, a pieniądze na jej utrzymanie wygospodarowywał z tego, co miał, Weksler był zmuszony zrezygnować z dalszego prowadzenia trzeciej sceny. Szczęśliwie problemy udało się przezwyciężyć i Scena na Świebodzkim z powodzeniem funkcjonuje do dziś.<br /> Wiek XXI przyni&oacute;sł otwarcie Świebodzkiego na młodych tw&oacute;rc&oacute;w. Na początek dyrektor Miśkiewicz powołał Studio Młodej Reżyserii - najmłodsi reżyserzy mogli w nim zadebiutować albo zrealizować jedne z pierwszych swoich przedstawień. Co prawda udało się w ramach Studia przygotować tylko cztery spektakle, z czego tylko dwa na Świebodzkim, ale pierwszym z nich była Leworęczna kobieta wg Petera Handkego (2001), debiut Moniki Pęcikiewicz. Inny pomysł to włączanie do repertuaru w ramach Sceny Nowej Dramaturgii przedstawień, kt&oacute;re powstawały jako warsztaty podczas I Wrocławskiego Forum Dramaturgii Wsp&oacute;łczesnej EuroDrama w roku 2002. Na Scenę na Świebodzkim trafiły zatem w pierwszej połowie 2003 roku prapremiery Nieskończoności Beaty Miętus w reżyserii Magdaleny Ostrok&oacute;lskiej, Cicho Mariusza Bielińskiego w reżyserii Aldony Figury i Od dziś będziemy dobrzy Pawła Sali w reżyserii Łukasza Kosa.<br /> W kolejnych latach wprowadzono na Świebodzki między innymi Mary Stuart Wolfganga Hildesheimera w reżyseriiRemigiusza Brzyka z niezapomnianą tytułową kreacją Haliny Skoczyńskiej (2003; spektakl r&oacute;wnież przeniesiono do Teatru Telewizji) i Woyzecka Georga B&uuml;chnera w reżyserii i nowym przekładzie Grażyny Kani (2004). Wybitny dramatopisarz niemiecki Tankred Dorst, kt&oacute;ry był gościem EuroDramy 2004, powierzył teatrowi polską prapremierę swojej nowej sztuki Pustynia (reż. Witt-Michałowski, 2005). Marek Fiedor przygotował prapremierową adaptację powieści Mariusza Sieniewicza Czwarte niebo, graną pod tytułem Wszystkim Zygmuntom między oczy!!! (2006).<br /> Za dyrekcji Krzysztofa Mieszkowskiego Scena na Świebodzkim stała się ulubionym miejscem pracy większości zapraszanych przez niego reżyser&oacute;w. Tu odbyła się prapremiera pierwszego wsp&oacute;lnego spektaklu &quot;najbardziej niepokornego duetu w polskim teatrze&quot;, czyli Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego - Dziady. Ekshumacja (2007), ironiczna polemika z arcydramatem Adama Mickiewicza. Wiktor Rubin wystawił prapremiery adaptacji dw&oacute;ch wsp&oacute;łczesnych powieści, kt&oacute;re przyjechali obejrzeć ich autorzy: Terrordrom Breslau Tima Staffela (2006) i Cząstki elementarne Michela Houellebecqa (2007). Zorganizowano otwarte spotkania z oboma pisarzami. Agnieszka Olsten eksperymentowała z przestrzenią sceniczną i emocjami w spektaklach LINCZ: Pani Aoi. Wachlarz. Szafa wg jednoakt&oacute;wek Yukio Mishimy (2007) i Samsara Disco na podstawie Iwanowa A. Czechowa i Życia owad&oacute;w Wiktora Pielewina (2009). Swoje pierwsze wrocławskie przedstawienie Zaśnij teraz w ogniu (2007) przygotował filmowiec Przemysław Wojcieszek. Szczeg&oacute;lnie upodobał sobie Świebodzki Jan Klata, bo w repertuarze tej sceny są obecnie aż cztery jego realizacje: Sprawa Dantona Stanisławy Przybyszewskiej (2008), Szajba Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk (2009), Ziemia obiecana Władysława Reymonta (2009; koprodukcja z Festiwalem Dialogu Czterech Kultur w Łodzi i teatrem Hebbel am Ufer w Berlinie; partnerzy projektu: Goethe-Institut Warschau i Instytut Polski w Berlinie) oraz Utw&oacute;r o Matce i Ojczyźnie Bożeny Keff (2010).<br /> Właśnie wspomniana Sprawa Dantona to przedstawienie, kt&oacute;re otrzymało najwięcej nagr&oacute;d w historii Teatru Polskiego we Wrocławiu i najczęściej podr&oacute;żuje po Polsce i świecie. Spektakl doczekał się też w roku 2009 transmisji w TVP Kultura.<br /> Na Scenie na Świebodzkim pracują r&oacute;wnież tw&oacute;rcy najmłodsi, jak Barbara Wysocka, kt&oacute;ra przygotowała znakomicie przyjętą prapremierę polską pięciu mikrodramat&oacute;w Heinera M&uuml;llera z cyklu Szosa Wołokołamska (2010). Krzysztof Garbaczewski wystawił natomiast Nirvanę opartą na motywach Tybetańskiej księgi umarłych (2009) oraz Biesy Fiodora Dostojewskiego (2010).<br /> Ponadto na Świebodzkim odbywają się między innymi występy uczestnik&oacute;w Przeglądu Piosenki Aktorskiej, przedstawienia Wrocławskiego Teatru Pantomimy, a w czasie festiwali teatralnych obiekt służy jako scena gościnna dla zespoł&oacute;w krajowych i zagranicznych.